De originele NSDAP-lidmaatschapskaart van prins Bernhard is gevonden. Verschillende partijen willen nu dat er een onderzoek komt naar het verleden van de prins. Maar heeft dit negentig jaar na dato nog wel zin?
In 1996 publiceerden historici Gerard Aalders en Coen Hilbrink al bewijs van het lidmaatschap in het boek De affaire Sanders. Toch begrijpt historicus Kemal Rijken, auteur van het boek Monarchie, goed dat mensen nu geschrokken zijn.
"Er is nu officieel hard bewijs gevonden. Voor verzetsstrijders was Bernard het grote voorbeeld. Dat hij meerdere keren heeft gelogen over zijn lidmaatschap van de NSDAP is daarom voor velen onacceptabel", zegt hij tegen NU.nl.
De gevonden lidmaatschapskaart zegt volgens de historicus niet veel over de rol die de prins binnen de Duitse nazipartij heeft gespeeld. "Natuurlijk zijn er partijen die nu duidelijkheid willen over de situatie. Maar we moeten vooral de historische kant van het verhaal niet vergeten. In de ophef en discussie van nu ligt de focus te veel op de vraag: wel of geen nazi? Maar je moet het in een bredere context zien."
Prins Bernhard groeide op in Duitsland. Daarna kwam hij naar Nederland om met prinses Juliana te trouwen. Hij en zijn familie verloren door de Eerste Wereldoorlog grote stukken land en geld.
"Vanwege de val van het keizerrijk en de komst van de republiek in 1918 had zijn familie vrijwel geen macht meer, alleen haar adellijke naam. Als hij nog carrière wilde maken in nazi-Duitsland, dan was lid worden van Hitlers partij waarschijnlijk de beste optie", zegt Rijken.
'In die tijd was een lidmaatschap niet bijzonder'
Bernhard werd in 1933 lid van de NSDAP. De partij was toen al duidelijk gevaarlijk en antisemitisch, maar deelde wel de lakens uit. Het lidmaatschap was volgens Rijken een manier om mee te mogen doen in de top van de samenleving.
"Je kunt het zien als een rijbewijs: zonder mag je niet de weg op. De dictatuur was op dat moment overal. Voor ons is het bijzonder dat mensen lid werden van die partij. Dat was het in nazi-Duitsland niet", zegt de historicus.
"Dat betekent natuurlijk niet dat het niet fout was. Maar voor iemand als Bernhard was het, zeker gezien zijn positie, meedoen of de boot missen. Of de prins in hart en nieren een nazi is geweest, gaan we waarschijnlijk nooit ontdekken."
Hoewel Bernhard volgens Rijken uit opportunisme handelde en bijna verplicht was om voor de partij te kiezen, vindt hij een onderzoek naar zijn verleden wel de moeite waard. "Onderzoek is altijd goed voor de volledigheid van de geschiedschrijving."
Moeten er excuses worden gemaakt?
Het nieuws van woensdag was de zoveelste smet op het imago van Bernhard. Betekent dit dat mensen anders naar het koningshuis kijken? "Een deel van de bevolking is al kritisch over het koningshuis. Dat er nu officieel bewijs is gevonden, is natuurlijk geen goede reclame", zegt Rijken.
Volgens de historicus is het nu niet automatisch de verantwoordelijkheid van de koning om excuses te maken voor de daden van zijn grootvader. "Dat de nog levende verzetsmensen en de Joodse gemeenschap helderheid willen, is logisch. Maar de koning heeft deze periode van zijn grootvader niet meegemaakt. Hij kan er dus niets aan doen. Hij kan uiteraard wel zijn mening geven over de situatie, en dat heeft hij inmiddels ook gedaan."