In de Duitse deelstaat Thüringen zijn zondag 27 oktober verkiezingen voor een nieuwe Landdag. De rechts-nationalistische AfD hield daarom in Gotha een verkiezingsbijeenkomst, waar het hard tegen hard ging.
‘U ziet het goed, deze foto van een brandende vrachtwagen is afgelopen zaterdagnacht genomen’, zegt kandidaat Stefan Schröder van de Alternative für Deutschland (AfD) in Thüringen. Hij staat op een klein podium en spreekt een groep van ongeveer zestig Duitsers toe. Naast de bühne is een grote foto van een brandende vrachtauto te zien. ‘Die is afgefakkeld. De politie heeft al bewezen dat het om brandstichting gaat. Het was volgens mij brandstichting vanuit links.’ Schröder verwijst naar de Antifa, die in Duitsland actief is om de AfD een stok tussen de wielen te steken. De gehuurde vrachtwagen stond op een erf en was beschermd met twee meter hoge hekken en een rottweiler. ‘De hond heeft mogelijk pepperspray in zijn gezicht gekregen. De twee bewoners in de woning ernaast zijn gered.’
Na zijn rede spreek ik Schröder. Om ons heen staan politieagenten en ME-busjes. Het pleintje met podium, biertafels en braadworstenstand in Gotha moet goed afgeschermd worden omdat de gemeente ook een demonstratie van de Antifa heeft toegestaan. Het is de bedoeling dat de groepen elkaar niet aanvallen. ‘Maar de aanval komt altijd van links, want onze mensen plegen geen geweld’, zegt Schröder stellig. Ik vraag me af of het er vaker zo hard aan toegaat. Schröder: ‘Zo explosief gaat het er hier altijd aan toe. We zijn er intussen aan gewend geraakt. Bij iedere campagnebijeenkomst komt er een tegendemonstratie. Het hoort erbij.’
De deelstaat Thüringen behoort tot de voormalige DDR. Na de val van de Berlijnse Muur, dertig jaar geleden, waren hier jarenlang West-Duitse politici van de christendemocratische CDU aan de macht, waaronder de populaire Bernhard Vogel. Diens CDU-opvolgers vielen voor veel kiezers tegen en langzaamaan stapten steeds meer mensen over naar Die Linke. Deze linkse partij komt onder andere voort uit de PDS, die op zijn beurt voortkomt uit de SED, die tot aan Die Wende van 1989 de macht had in de DDR. In 2014 won Die Linke in Thüringen de deelstaatverkiezingen en sindsdien levert de partij de minister-president, een unicum in Duitsland.
Bij dezelfde verkiezingen brak de rechts-nationalistische AfD onder leiding van Björn Höcke door. Met 10,6 procent van de stemmen kwam de partij boven de kiesdrempel uit. Höcke is dit jaar opnieuw lijsttrekker. De mensen op het pleintje in Gotha willen hem zien. ‘Höcke! Höcke! Höcke!’ schreeuwen ze. Maar hun idool is niet onomstreden. Eerder wekte hij controverse door het Holocaustmonument in Berlijn een ‘gedenkteken van de schande’ te noemen. Ook wil hij een andere gedenkcultuur in Duitsland waar het de Tweede Wereldoorlog betreft. Als het aan hem ligt worden de verplichte bezoeken van scholieren aan Duitse concentratiekampen afgeschaft. Het is een van zijn speerpunten in de Thüringse campagne.
Tegen vier uur ’s middags wordt een toespraak van een andere kandidaat plots verstoord door fluitjes en gejoel. ‘Tegen fascisme!’ schreeuwt de grote groep mensen die vanuit een straatje het plein opwandelt. Een bonte stoet van circa honderd Antifa’s, groenen en homoactivisten trekt voorbij. ‘Een stem op Höcke is een stem op fascisme’, staat op een van de spandoeken te lezen. Verderop torent de regenboogvlag boven de groep uit. De politie staat in het gelid en de AfD’er op het podium zegt: ‘Beste Antifa. Fijn dat u hier bent om van uw democratische recht gebruik te maken!’ Zijn aanhang klapt. De speech gaat door terwijl de demonstranten verderop door de politie op afstand worden gehouden. Ze spelen punkmuziek via hun speakers.
Volgens de peilingen in Thüringen stijgt de AfD van 10,6 procent naar boven de twintig procent. In Gotha beklimt lijsttrekker Höcke beschermd door bewakers en politiemensen de bühne. De ene oneliner volgt op de andere. Thüringen moet asielzoekers terugsturen wanneer dat mogelijk is, vindt Höcke. Ook beklaagt hij zich over trouwstoeten van moslims in Duitse steden, waar volgens hem parallelle
samenlevingen zijn ontstaan. ‘Wij moeten ons niet aanpassen aan hen, zij moeten zich aanpassen aan ons.’
De toespraak van Höcke wordt geregeld overstemd door het geluid van de tegendemonstranten. Met fluitjes, muziek en leuzen weten ze hem soms af te leiden. De lijsttrekker gaat door met zijn speerpunten: geen arbeiders uit het buitenland meer en een einde aan ‘linkse indoctrinatie op school’. Hij is ook tegen de klimaatmaatregelen van de Duitse regering. Zijn verhaal over klimaat komt opvallend vaak overeen met dat van FvD in Nederland. Ook hij twijfelt aan de klimaatopwarming en de wetenschappelijke onderzoeken, en weigert mee te gaan in het algemene denken over klimaat. ‘Wij willen geen windmolens meer in Thüringen.’ Opnieuw applaus. ‘Duitsland alleen kan de aarde niet redden!’ Meer applaus. Na zijn rede neemt Höcke selfies met kiezers.
Mocht de AfD op zondag twintig procent of meer van de stemmen in Thüringen halen, dan wordt het moeilijk formeren. Alle andere partijen hebben de partij al uitgesloten, maar tegelijkertijd sluiten de twee grootste partijen – Die Linke en CDU – elkaar ook uit. Een brede anti-AfD-coalitie zal moeilijk op de been te krijgen zijn. Kortom: er moet dan een linkse of rechtse minderheidsregering komen met steun van een of twee van de partijen uit het andere kamp. Of de CDU en de liberale FDP moeten het straks toch aandurven om met Höcke in zee te gaan. Iets wat in Duitsland zeer gevoelig ligt. Voorlopig zal de politieke turbulentie in Thüringen wel even voortduren.