Interview met Mona Keijzer (Avant Garde)

Mona Keijzer (56) is demissionair minister voor Wonen en Ruimtelijke Ordening namens de BoerBurgerBeweging. Ze staat bekend om een politica die niet wegloopt voor haar principes. Hoe staat ze als vrouw in de politiek? En wat vindt ze van populisme? ‘Volgens mij is luisteren naar het volk de kern van democratie.’

We zijn nu in de gemeente Edam-Volendam, waar je opgegroeid bent. Is er iets waar je trots op bent?

‘Ik ben geboren in Volendam, ben een trotse Volendamse en praat thuis dialect. De ondernemersgeest, het harde werken, er met elkaar wat van maken, omzien naar elkaar, gemeenschapszin en proberen het beste te worden en te zijn in wat je doet, daar ben ik trots op.’

Niet de Palingsound?

‘O zeker, dat hoort erbij he. Maar wij zeggen: doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg.’

Hoezo?

‘Mensen als Jan Smit, Piet Veerman of ik moeten niet denken dat ze voorrang krijgen als ze bij de slager in de rij staan. Integendeel. Wij voegen onszelf achteraan.’

Er is dus een kop-en-maaiveldcultuur in Volendam?

‘Nee, want het wordt van je verwacht om goed je best te doen en ambitieus te zijn, maar normaal zijn is wel een vereiste. En daardoor blijf je onderdeel van de gemeenschap.’ 

Hoe kun je dan ‘gewoon’ blijven als je minister bent?

‘Mijn ouders hadden allebei lagere school. Toen ik ging studeren, kwam ik natuurlijk met een grotere woordenschat thuis. Als ik dan iets zei, zeiden ze tegen me: krijgen we kapsones of zo? Kun je geen normale woorden gebruiken?’

Werd je dan niet klein gehouden?

‘Je wordt niet erkend in een positie. Dat houd je met beide pootjes op de grond en voorkomt dat je arrogant wordt. Als je arrogant wordt, dan denk je dat je er al bent. Wij hangen naar de kant van het groeien en het beste uit jezelf halen.’

Politici geloven vaak erg in zichzelf. Hoe zit dat bij jou?

‘Een politica moet wel in zichzelf geloven, want hoe krijg je het anders ooit voor elkaar dat mensen op je gaan stemmen. Maar het is een dun koord waar je over loopt. Als je woordvoerderslijntjes gaat uitbraken, dan wordt je onecht. Blijf dus uit je hart spreken en dicht bij jezelf.'

Terug naar Volendam. Wat betekent je vader voor je?

‘Mijn vader was een flamboyante, grote man met een stem als een misthoorn. Als die hier binnen was gekomen, dan was de ruimte vol. Iedereen kende hem ook. Leren uit boeken, zoals dat bij ons werd genoemd, was in zijn jeugd ongebruikelijk. Ik werkte als kind toe naar zesjes en slaagde dus altijd net. Hij las mijn tussenrapporten, keek me aan en zei dan: Mona, wíj blijven niet zitten, want als wij dat doen, dan gaan we bij Succes werken.’

Succes?

‘Dat was het lokale schoonmaakbedrijf. Ik wilde niet de rest van mijn leven in stationshallen wc’s schoonmaken. Niets ten nadelen van deze mensen, want ik heb veel respect voor schoonmakers, maar ik wilde toch iets anders van mijn leven maken.’ 

Je werd een boekenwurm. Wat gebeurde er?

‘Ik was buitengewoon geïnteresseerd in van alles en nog wat, en wilde altijd meer weten. Ik ging naar de bibliotheek en leende dan het maximum aantal boeken, fictie en non-fictie. Ik las ze dan allemaal uit en kwam na een paar dagen weer terug om nieuwe boeken te lenen.’

Op je zestiende kwam je je man tegen. Jullie zijn getrouwd en hebben later vijf kinderen gekregen. Is dat zoals het hoort in Volendam?

‘Nee, want zo is het bij ons gewoon gelopen. In Volendam zijn ook echtscheidingen hoor. Mijn eigen ouders zijn op een gegeven moment ook gescheiden, maar het is mijn man en ik gelukt om het bij elkaar te houden.’

Is dat niet saai?

‘Mijn relatie en leven zijn absoluut niet saai. Geen dag is bij mij hetzelfde. Maar een goede relatie is werk in uitvoering. Het is echt iets waar je met zijn tweeën in moet investeren. Natuurlijk is er wel eens gedoe, maar dan moet je gewoon met elkaar de schouders eronder zetten.’

In Nederland zijn er veel verschillende relatievormen. Hoe kijk je daar tegenaan?

‘Ik zag laatst in een artikel dat iemand met zichzelf getrouwd was. Bij mij gaat dan het licht uit. Niet om het beeld van een trouwceremonie waarbij iemand de ring om zijn eigen vinger doet, maar om wat er achter zo’n uitspraak zit en waarom we dat zo interessant vinden dat we er aandacht aan besteden in de media.’

Hoe zie jij het dan?

‘Een mens komt tot zijn recht in een relatie tot een ander. Op jezelf ben je niks. Ikzelf ben dochter, moeder, echtgenote, nicht, zus en vriendin van. Dat is waar het toch om draait in het leven.’

Gaat het je om gemeenschapszin?

‘Toen mijn vader overleed, stond mijn nicht met grote tassen vol eten klaar om ons te helpen. Bij ons op het dorp wordt er drie dagen gecondoleerd. Veel mensen komen dan langs. Ik had geen tijd om te koken en mijn omgeving heeft voor ons gezorgd. Dat is gemeenschapszin.’

Maar het heeft ook een negatieve kant. Er wordt geroddeld en mensen weten van alles over elkaar.

‘Absoluut. Maar wat vind je belangrijker? Ik kijk naar de positieve kant van het geheel. Dat wat over mij gezegd wordt, dat glijdt van me af. Alleen dat wat waar is, daar sta ik voor open.’

Je hebt vijf kinderen op de wereld gezet, hebt gestudeerd en bent de politiek ingegaan. Momenteel ben je demissionair vicepremier en woonminister. Hoe heb je dat allemaal kunnen combineren?

‘Ik heb een gezond lichaam, een gezonde geest en heb een goede kerel getrouwd. Mijn ouders en schoonouders woonden om de hoek, en we maakten niet overal een probleem van.’

Je bent in het kabinet Rutte III staatssecretaris van Economische Zaken geweest en wilde dat meer vrouwen gingen werken in de top van het bedrijfsleven. Er werd een wet aangenomen die ervoor moet zorgen dat de top voor de helft uit vrouwen bestaat. Dat is in de praktijk nog niet gelukt. Wat gaat er mis?

‘De cultuur in bedrijven was niet altijd vrouwvriendelijk en vrouwen hebben de klassieke neiging niet op functies te willen solliciteren als ze vinden dat ze niet aan alle competenties voldoen. En ik snap ook heel erg goed dat je als vrouw denkt: ja bekijk het maar, ik wil kinderen en dat vind ik belangrijker dan vijf dagen fulltime werken. Zelf heb ik jarenlang parttime gewerkt. Vanaf 1998 was ik parttime wethouder in de gemeente Waterland. Ik ben pas fulltime gaan werken toen de jongste acht jaar was, in 2012. Toen ben ik Tweede Kamerlid in Den Haag geworden.’

Is fulltime werken niet gewoon beter?

‘Nou, ik vraag me oprecht af of alle vrouwen in Nederland dit wel willen. Maar ik zeg er altijd bij: lieve schatten, een op de twee relaties strandt, dus blijf werken. De armoedeval na een echtscheiding is enorm. Maar je zal mij nooit horen zeggen dat iedereen 32 uur moet werken in de week. Kom op zeg, bemoei je er niet mee.’

Als vrouwen meer uren werken, lossen we wel een deel van de krapte op de arbeidsmarkt op. Is dat niet wat waard?

‘Zeker, maar wat hierbij vooral niet helpt is het toeslagensysteem. Alleenstaande vrouwen die meer gaan werken gaan er in salaris op achteruit. Toeslagen houden mensen ook arm. Schaf die af en creëer een belastingstelsel waarbij je de toeslagen niet meer nodig maakt. Werken moet lonen en dat lijkt mij toch echt te verkiezen boven je hand ophouden voor subsidies. Het is toch ook fijner dat je je eigen leven in de hand hebt en niet afhankelijk bent van de overheid?’

Iets anders: velen zien velen je als een principiële politica. Hoezo?

‘Dat komt omdat er ook grenzen zijn waar ik niet overheen ga.’

Je doelt op je houding als minister in de coronatijd?

‘Een van de zeven werken van barmhartigheid is de doden begraven. In de coronatijd waren er echter regels aan hoeveel mensen er bij begrafenissen aanwezig mochten zijn. We hebben grondrechten zoals bewegingsvrijheid en er werd een avondklok ingevoerd, we hebben de lichamelijke integriteit dat in allerlei Europese verdragen en Nederlandse wetten en regels staat. Dat betekent: ik ga over de behandeling van mijn lichaam. Maar Hugo de Jonge stond te vertellen dat het een epidemie van de ongevaccineerden en dat hij van deur-tot-deur zou gaan met spuiten. Hoe haal je het in je botte hoofd zeg. En dan temeer omdat het over een ziekte ging waar de meeste mensen niets van te vrezen hadden. We wisten toen al dat het voor velen daarbij zou blijven. Op een gegeven moment was het voor mij klaar.’

Voelde je steun van anderen in het kabinet?

‘Nee.’

Je liet jezelf in 2021 kritisch uit over de maatregelen tegen de coronapandemie en wilde voor ondernemers opkomen. Je was ook tegen het coronatoegangsbewijs en dreigde op te stappen, maar bent toen door de rest van het kabinet uit je functie gezet. Hoe voelde dat?

‘Uiteindelijk als een bevrijding. Ik was onderdeel van het kabinet en moest me houden aan de eenheid van het kabinetsbeleid. Ik mocht dus niet vrij spreken, terwijl ik artsen, verpleegkundigen, ondernemers en jongeren sprak die niet meer begrepen waar wij mee bezig waren.’

In de media werd je ‘een wappie’ genoemd.

‘Dat deert mij niet. Ik ben getrouwd met een arts en sta aan de kant van de medische ethiek en wetenschap. Mijn kinderen zijn, toen ze klein waren, allemaal ingeënt. Ook heb ik nog iemand gekend die in een rolstoel zat omdat hij polio had omdat hij niet was ingeënt, dus ik weet wat het is. Maar er was een algemeen narratief waar je je aan moest houden. Als je dat niet doet, dan wordt je in een hoek gezet. Ik laat me echter niet meezuigen in een verhaal wat niet deugt.’

Je kan je er nog steeds boos over maken. Twee dagen later gaf je ook je Tweede Kamerzetel en partijlidmaatschap op. Heeft je ontslag ook te maken met je latere vertrek uit het CDA?

‘Ik ben teleurgesteld geraakt in het CDA. Altijd wel mooie woorden, maar als het er op aan komt iets anders besluiten. Het vaccinatiebeleid tijdens corona was daar een goed voorbeeld van. Dat gaat over de intergriteit van het lichaam. Het werd bij het grofvuil gezet omdat men toen dacht dat het goed zou staan in een daadkrachtige aanpak. Maar ook ingrijpen in toelaten van asielvluchtelingen. Zeggen dat men voor streng asielbeleid is maar wanneer het er op aan komt altijd een uitvlucht waarom nu geen besluit genomen kan worden.’

Hoe was het om weg te gaan bij het CDA?

‘Vreselijk. Het was de partij van mijn vader. Ik was 32 jaar lid. Dat gaat je niet in de koude kleren zitten. Hij was het overigens volledig met mij mee eens. Toch ben ik nog steeds christendemocraat: Geloof in de kracht van de gemeenschap. De overheid is niet de bron van al het goede. Helaas zie ik dat bij het CDA niet meer.’

Is BBB een populistische partij?

‘Dat vind ik ook weer zo’n woord. Wat is populistisch? Is populisme gemakkelijk iets roepen vanuit een systeem? Wat normaal is geworden in Den Haag. Ook links doet niet anders. Of is populisme luisteren naar het volk? Volgens mij is dat laatste de kern van democratie. BBB is een partij die aansluit bij de problemen die mensen ervaren en daar oplossingen voor bedenkt.’

Het is BBB-landbouwminister Femke Wiersma niet gelukt om de stikstofprobleem op te lossen.

‘De rekenkundige ondergrens voor stikstof gaat Femke verlagen naar 1 mol. In Noordrijn-Westfalen is die 21. Zou het dus aan ons systeem kunnen liggen? Deze 1 mol wordt in het najaar ingevoerd en lost bijvoorbeeld de meeste problemen voor woningbouw op.’

Vorig zei je in een talkshow dat ‘moslims vaker antisemitisch zijn’. Activisten deden aangifte, maar gingen nat en hebben toen bij het Hof geklaagd met een artikel 12-procedure. Vervolgens heb jij hen aangeklaagd. Waarom?

‘Dit is ook weer een principekwestie. Je mag in dit land zo langzamerhand niets kritisch meer zeggen over een religie; de islam. Dat is in Nederland nog nooit gebeurd. Ik kom uit een katholiek nest en in de jaren tachtig is de paus vaak belachelijk gemaakt. Dat mocht en mag. We leven in een vrij land en hebben de vrijheid van meningsuiting. Een verbod op religiekritiek is er gelukkig niet. Maar inmiddels wonen we in een land waarin de Moslimbroederschap steeds meer voet aan de grond krijgt.’

Hoe bedoel je?

‘De hoofddoeken worden steeds groter en langer. Als je in Amsterdam of Den Haag in wijken loopt, dan zie je dat ze inmiddels van boven tot onder in de doeken zitten. Op het strand ligt  de man in zijn zwembroek en de vrouw ligt ernaast in een boerkini te zweten. Feministe Joke Smit heeft in de jaren zeventig geschreven dat de sluier van origine bedoeld is om de vrouw onderhorig te maken. Inmiddels mag je het daar niet meer over hebben.’

Maar Mona, islamitische bedekkingen moeten toch kunnen?

‘Ik sta voor de vrijheid van de vrouw om de hoofddoek op te zetten, maar mag ik dan ook afvragen wat we hier met elkaar aan het doen zijn? Ik vind het ongelofelijk dat we deze ontwikkelingen hebben. De Moslimbroederschap en extreme clubs als Samidoun zijn in landen om ons heen allang verboden en wij blijven maar doorgaan in een soort schemergebied waarin we dit maar blijven accepteren.’

Je maakt je zorgen?

‘Waar gaat dit uiteindelijk naartoe? In het Verenigd Koninkrijk zijn nu al sharia-rechtbanken die door de Britse overheid worden toegestaan. Ja, ik maak me daar zorgen over.’

Hoe zie je de toekomst?

‘Ik heb vijf zonen en godbetert dat als die dochters krijgen, zij in zo’n soort samenleving moeten leven. Terwijl ik vroeger nog heb gestreden dat ik als meisje mocht studeren. “Moet dat nou? Zo’n meisje op de universiteit?” werd er tegen mijn moeder gezegd. Maar ik zette door.’  

Er zijn mensen die zeggen: een klein beetje sharia moet mogen.

‘Een klein beetje bestaat niet. Mensen die dit willen, zijn pas te tevreden als het kalifaat wordt gevestigd. De eerste die aan de beurt zijn, dat zijn de Joden. De mezoeza, hun Joodse teken aan de deurpost, durven ze al niet meer te hebben en ook keppeltjes dragen ze liever niet meer in het openbaar. Na de zaterdagmensen zijn de zondagmensen aan de beurt, en daarna de LHBTIQ+’ers. En vrouwen, want die hebben geen positie in de sharia. En overigens: dit gaat niet over de gewone moslim die net als ik hard werkt en voor zijn familie zorgt. Dit gaat over een minderheid, die alleen wel zeer dwingend is.’

BBB heeft in een kabinet gezeten met drie partijen die ongeveer hetzelfde vinden, maar het kabinet is door PVV-leider Wilders opgeblazen. Wat is er nou gelukt?

‘Strengere asielwetten liggen nu in de Eerste Kamer. De partijen die steeds hebben gezegd dat ze voor zijn, moeten daar wel gaan voor stemmen.’

Je houdt je sinds de kabinetsval bezig met asielzaken, omdat PVV-asielminister Marjolein Faber toen is opgestapt. Maar je bent ook minister van wonen en ruimtelijke ordening. Wat heb je in die hoedanigheid kunnen doen?

‘Ik heb ervoor gezorgd dat mensen in hun tuin een tiny house mogen neerzetten, zodat kinderen die nog bij hun ouders wonen daar in kunnen. Vakantieparken waar mensen en dat officieel niet mogen, mogen daar wat mij betreft onder voorwaarden in blijven zitten. Ik heb hier voorstellen toe gedaan en die treden hopelijk binnenkort in werking. Verder heb ik de nota Ruimte naar buiten gebracht. Hierin zitten tot 2050 nieuwe straten en wijken bij dorpen en steden.’

Ben je ook het land in gegaan?

‘Elke week als er ergens een nieuw bouwproject van start ging, ben ik erbij geweest. We hebben in tien jaar tijd een miljoen nieuwe woningen nodig, dus ongeveer honderdduizend per jaar. Daar worden echt stappen gezet. En ik zet door.’ 

Waarom ga je daar langs?

‘Ik doe het voor die bouwvakkers, die elke dag in alle vroegte opstaan om naar hun werk te gaan en onze huizen te bouwen, maar ook voor de bouwbedrijven en projectontwikkelaars. En voor de mensen die in nood zitten en geen woning hebben. Zij zien mij in het echt en dat er dan woningen worden gebouwd. Dat geeft hoop.’

Zien is geloven?

‘Maar je moet het ook geloven als je het niet ziet.’

Mona, weinig mensen hebben zin in deze Tweede Kamerverkiezingen. Jij wel?

‘Ik zou zeggen tegen de mensen: stem geen Wilders, want dan krijg je weer dit soort toestanden.’

Wat is jouw droomkabinet?

‘Dat kan je dus nooit van tevoren zeggen. Wij zijn een coalitieland en je hebt altijd drie of vier partijen nodig om een meerderheid te vormen. Het is nog nooit zo onzeker geweest als nu. Je weet het gewoon niet.’

Wat weet je dan wel?

‘Ik weet dat Nederland behoefte heeft aan sociaal rechts beleid. Mensen willen zelf verder komen en naar het hogere reiken, en je moet zorgen dat mensen dat ook kunnen doen. Bestaanszekerheid is dat mensen dat zelf voor elkaar kunnen krijgen. Ondernemers moeten kunnen ondernemen. Ze vluchten het land uit vanwege doorgedraaide klimaat- en milieuwetgeving. Maar het gaat om hard werken en verder kunnen komen, zoals de Volendammers laten zien.’

Dit artikel verscheen in het najaarsnummer van Avant Garde, 2025.