Op het publieke toneel speelt prinses Beatrix tegenwoordig een bescheiden rol, maar ze blijft zichtbaar. Deze vrijdag wordt ze 87. Hoe vult ze haar prinsessenschap in? Dagblad Trouw vroeg het onder meer aan Kemal Rijken, auteur van het boek 'Monarchie, koningshuizen in Europa vanaf 1940, geschiedenis, uitdagingen en overlevingskansen'.
‘Ze wordt steeds leuker. De last van haar functie, het koningschap, is van haar afgevallen. De formele, statige Beatrix voelt ruimte om wat losser te zijn, op bezoekjes door het land rustig rond te kijken en een praatje met de mensen te maken.’
Aan het woord is schrijver Annejet van der Zijl in de nieuwe Videoland-documentaire Beatrix over het leven van de prinses die 33 jaar lang Koningin der Nederlanden was. In de documentaire, die vrijdag verschijnt naar aanleiding van haar 87ste verjaardag, vertellen koningshuisexperts en intimi over het leven en koningschap van Beatrix.
Dertien jaar geleden deed ze afstand van het koningschap. Ze vond het tijd voor een nieuwe generatie. Als prinses heeft ze een rol op de achtergrond, terwijl ze haar dagen doorbrengt op kasteel Drakensteyn met haar twee honden en papegaai. Een rol zonder vast script. Een rol zonder staats- of werkbezoeken.
Een bescheiden rol
Beatrix is ondanks haar 87 jaar nog zeker niet uit beeld. Als prinses blijft ze actief, zij het bescheiden. Vorig jaar werkte ze officieel 28 dagen. Daarvoor ontvangt ze 22.000 euro – belastingvrij, een regeling die Oranje als een van de weinige koningshuizen in Europa heeft.
Een groot contrast met haar moeder Juliana, die ook na haar koningschap nog lange tijd prinses was. “Zij was op”, zegt koningshuisexpert Hans Jacobs, die niet bij de documentaire betrokken is. Beatrix gaat naar symposia, openingen en is beschermvrouwe van meer dan zestig stichtingen. Jantje Beton, waar Beatrix zich al sinds de jaren zeventig voor inzet, ontvangt haar jaarlijks. Voor stichting De Hollandsche Molen heropent ze geregeld gerestaureerde molens.“Wat doet ze steeds bij zo’n molen, denk ik weleens’’, zegt Jacobs. “Maar ze vindt het volgens mij gewoon leuk.”
In slaap gedommeld
Haar jaren beginnen wel te tellen. Ze is wat ouder en dat merk je, zegt historicus Kemal Rijken, die een boek schreef over de geschiedenis van de Europese monarchieën na 1940. Vorig jaar dommelde Beatrix in slaap tijdens een werkbezoek op Sint-Maarten. Sinds een val tijdens het skiën heeft ze afscheid genomen van haar geliefde paardensport. En al jaren loopt ze met twee Nordic Walking sticks. “Ze doet relatief weinig”, zegt Rijken. “Aan de andere kant is ze gewoon al op leeftijd, je weet niet hoe fragiel ze echt is.”
Een zwak heeft Beatrix voor het Caribisch deel van het Koninkrijk. Als prinses gaat ze er bijna ieder jaar heen. “De verhoudingen met Den Haag liggen daar moeilijk”, legt Rijken uit. “Enerzijds hebben ze Den Haag nodig, anderzijds hebben ze een hekel aan die afhankelijkheid.” Beatrix is er populair. Haar bezoeken hebben een dempende werking op de verhoudingen tussen Nederland en de eilanden.
Niet achteroverleunen
Ondanks haar buitenlandse tripjes speelt ze internationaal gezien geen hoofdrol meer. Officiële bezoeken aan generatiegenoten, zoals aan de Deense koningin Margrethe II, doet ze wel. Van haar jarenlange ervaring met staatszaken en diplomatie kunnen zoon Willem-Alexander en kleindochter Amalia vast gebruikmaken. “Dat moet ik natuurlijk invullen, want ik ben er niet bij”, zegt Rijken. “Maar van een vrouw met zoveel meningen en inzichten, een belezen vrouw, kan ik me niet voorstellen dat ze haar mening niet deelt met haar familieleden. Ze is intellectueel, ijverig en heeft kennis van zaken.”
Hoe ver haar invloed nu nog reikt is niet duidelijk. Beatrix houdt van controle, dat zit in haar karakter, concludeert Rijken. Formeel heeft ze geen invloed meer, maar haar betrokkenheid en interesse in staatszaken zullen niet volledig verdwenen zijn.
Niet voor niets vroeg Mark Rutte in 2023 vlak voor zijn aankondiging waarin hij bekendmaakte te stoppen als minister-president om een gesprek met prinses Beatrix. “Ze is een politiek dier”, legt Rijken uit. “Ze vindt politiek interessant en zat erbovenop. Ze had ook een mening. Ik denk dat Rutte beter een inhoudelijk gesprek met haar kan voeren dan met de koning.”
Als prinses kan ze wat achterover leunen. Maar juist dat ze zich nog regelmatig laat zien, is bijzonder, vindt Rijken. “Op het moment dat je ouder wordt, wordt je wereld kleiner, en dan zien minder mensen je staan. Zij laat zien dat het anders kan.”
Comentarios