In de Netflix-hitserie The Crown wordt een verkeerd beeld geschetst van prins Philip. Hij is veel meer dan de horkerige man die tegen wil en dank bijna zeventig jaar aan de zijde stond van The Queen. Schrijver Kemal Rijken zet de belangrijkste fabeltjes op een rij en laat zien waar feit en fictie schuren.
HP/DeTijd, 11 april 2021
Een hork’, ‘boze man’ of ‘iemand met een torenhoog ego’, zo werd de vrijdag overleden Britse prinsgemaal Philip (99) decennialang vaak omschreven in de media. Ik herken het beeld, want voor mijn huidige boekproject over monarchieën in het moderne Europa doe ik onder meer onderzoek naar het Britse koningshuis. De prins stond erom bekend te zeggen wat hij dacht en daarmee mensen in verlegenheid te brengen. Het is echter eerder een typisch Nederlandse dan Britse eigenschap om direct te zijn. In de herinneringen die prominente Britten sinds vrijdag aan hem ophaalden, kwam Philips bluntness geregeld ter sprake. Meestal werd gezegd dat het een ‘eerlijke’ en ‘handige’ eigenschap is en dat je bij Philip ‘altijd wist je aan toe was’ – argumenten die Nederlanders ook gebruiken om hun botheid mee goed te praten.
In de Netflix-hitserie The Crown worden deze en andere eigenschappen van prins Philip sterk uitvergroot. Hij lijkt daarin soms wel losgeslagen. Met ergernis en verbazing heb ik naar de vier seizoenen gekeken. Toegegeven, het is fictie dat gebaseerd is op historische feiten, maar de serie neemt wel heel erg een loopje met de waarheid. Tijden en gebeurtenissen worden door elkaar gehaald, fictionele onwaarheden worden toegevoegd en de karakters van de Britse royals en politici worden verkracht. Karaktermoord? Je zou het bijna zeggen, alhoewel hoge bomen natuurlijk veel wind moeten vangen.
In de serie van scenarioschrijver Peter Morgan kruipen twee acteurs in de huid van prins Philip. De jeugdige prinsgemaal wordt in de eerste twee seizoenen gespeeld door Matt Smith, gevolgd door Tobias Menzies, die in seizoen drie en vier een wat zure, roestige prins neerzet. Zoals gezegd kloppen veel zaken in The Crown niet en zijn de personages aangedikt voor het grote publiek, waarin velen tot voor kort amper wisten wie prins Philip was. De meesten konden slechts een handjevol leden van het Britse koningshuis opnoemen. Door de serie zijn zij gaan ‘leven’. Misschien verklaart dat ook waarom de dood van Philip nu in en buiten Groot-Brittannië zo hard aan komt. Niettemin zorgt The Crown ervoor dat leken op het verkeerde been gezet worden wat de geschiedenis betreft en mogelijk een foutief beeld hebben gekregen van de vrijdag overleden prinsgemaal. Gelukkig heeft mijn Britse collega Hugo Vickers een aantal boekjes geschreven over fictie en werkelijkheid in de serie. Eerder schreef hij de boeken Queen Elizabeth The Queen Mother en Princess Alice of Greece and Denmark – die laatste titel werd geautoriseerd door niemand minder dan prins Philip, haar zoon. In zijn boek The Crown, dissected heb ik veel onwaarheden kunnen vinden. Hieronder de belangrijkste fabeltjes over de prins op een rij.
Gewoon knielen
In het eerste seizoen wordt gesteld dat de jonge prins Philip tijdens de kroning van zijn vrouw weigerde voor haar te knielen. In werkelijkheid was dat niet het geval. Tijdens de ceremonie in Westminster Abbey, op 2 juni 1953, liep hij achter de aartsbisschop van Canterbury als derde in de rij achter zijn echtgenote. Met een kroon op en hermelijnen mantel aan ging hij wel door de knieën. Hij vond het zelfs leuk om te doen, aldus Vickers. In aflevering 5 – Smoking Mirrors – zet de regisseur Philip neer als een dwarsligger die constant het conflict opzocht, maar in het echt wist hij zijn plaats, want hij werd door de aartsbisschop vrijwel overal buitengelaten. Leuk detail: in een andere aflevering jaagt Philip in Kenia als een Crocodile Dundee een boze Afrikaanse olifant weg. In werkelijkheid waren daar geen dumbo’s in de buurt. Philip heeft er nooit een olifant verjaagd.
Hoeren in iedere haven
Prins Philip wordt in seizoen twee neergezet als een schuinsmarcheerder en een wispelturige man die niet om kan gaan met zijn positie. Niet waar, stelt Vickers. Zo is er een aflevering in seizoen twee – A Company of Men – waarin de jonge prinsgemaal erop uitgaat met het jacht Britannia en hij zijn baard laat staan. Dat laatste klopt. Maar wat niet correct is, is het beeld dat de wereldreis een vijf maanden lange vrijgezellentrip is met hoeren in iedere haven. Ook Philips flirt met de Australische journaliste Helen King, een verzonnen personage, is uiteraard incorrect. In de aflevering houdt hij tevens een kerstboodschap voor zijn vrouw en kinderen die compleet anders is dan de werkelijke boodschap was.
Sciencefiction
Op naar seizoen drie, waar Philip door acteur Tobias Menzies wordt neergezet als een man in een midlifecrisis, zoekend naar een doel in zijn leven. Die vindt hij volgens de makers in actie, sport en beweging. Zijn bewondering voor de maanlanding in 1969 is verzonnen, evenals de privé-ontmoeting met de astronauten, die in de aflevering Moondust plaatsvindt. Een en al sciencefiction, zou je kunnen zeggen. In de scene ontdekt een teleurgestelde Philip dat de drie Amerikanen slechts gewone stervelingen zijn – ze zijn verkouden – en zo zou hij tot het geloof zijn gekomen. Eveneens onjuist. Vickers geeft aan dat prinses Anne hem vertelde dat haar vader juist bewust met religie bezig was en graag theologische twistgesprekken aanging. Ook de scène waarin de koninklijke familie naar de maanlanding kijkt is ‘ingevuld’. Kettingrookster
Een andere aflevering in seizoen drie heeft de titel Bubbikins. Zo noemde Philips moeder, prinses Alice, hem als kind – een feitelijke correctheid. De rest van de aflevering is volgens kenner Vickers grotendeels uit de duim gezogen. Het is juist dat Philip op jonge leeftijd werd gescheiden van zijn moeder, maar het is niet juist dat ze ondanks haar doofheid wel mensen kon verstaan. Alice kon niets horen, maar kon wel goed liplezen. Ook klopt het niet dat ze in Athene een klooster leidde. Ja, ze werd op latere leeftijd non, maar als zodanig leefde zij alleen. Verder zou Philip niets met zijn moeder te maken willen hebben gehad. Weer niet waar, want eigenlijk wilde hij haar naar Londen halen. Ze weigerde en verhuisde pas eind jaren zestig naar Buckingham Palace toen de koningin daarom had gevraagd. Kreeg ze daar een klein zolderkamertje toegewezen? Nee, stelt Vickers. Ze kreeg een ruim vertrek aan de voorkant, uitkijkend op het Victoria-monument en The Mall. En o ja, het interview dat Alice in de aflevering aan The Guardian gaf is nooit gegeven. Haar zoon heeft daarom ook nooit ‘sorry’ hoeven zeggen. Wel klopt het dat ze een kettingrookster was.
Complottheorie?
Tot slot is er seizoen vier, waarover al veel te doen was vanwege vele onwaarheden over het huwelijk van prins Charles en lady Diana. Het klopt dat zij een goede verstandhouding had met haar schoonvader, maar daarbinnen rijden de makers toch een scheve schaats. In de laatste aflevering bezoekt Philip Diana in haar kamer in Sandringham. Hij spoort haar aan niet te scheiden van zijn zoon, suggererend dat dit negatieve gevolgen voor haar zal hebben. Hiermee sturen de makers het verhaal in de richting van de complottheorie die stelt dat de koninklijke familie Diana zou hebben vermoord. Voorafgaand aan haar dodenrit in Parijs zou de koningin de remmen onklaar hebben gemaakt, aldus die gedachtegang. Dat belooft wat voor seizoen vijf. Volgens Vickers zou het erg kwalijk zijn als Morgan zich daar mee in zou geven. Ik sluit mij daarbij aan. Komende zaterdag kan iedereen weer ‘genieten’ van de Britse koninklijke familie, maar dan wel de échte familie. Dan wordt prins Philip begraven, uiteraard live te zien op televisie. Ik raad aan om naar de verslaggeving van de BBC te kijken – die zitten er vaak beter bij dan de NOS. Tegen fans van The Crown zeg ik: je kijkt straks naar de echte mensen, dus zet het sprookje van de serie eventjes opzij.