Na de verloren Oostenrijkse verkiezingen van zondag spelen zich binnen de rechts-nationalistische FPÖ dramatische taferelen af. FPÖ-deskundige Reinhard Heinisch: ‘Er waren te veel controverses. Gematigde kiezers liepen daardoor weg.’
Door Kemal Rijken
Heinz-Christian Strache is dinsdag definitief vertrokken uit de politiek. Dat deed hij ruim vier maanden na de Ibiza-affaire, waardoor de regering viel. Waarom is hij nu pas gestopt?
‘Strache heeft zijn partij bijzonder heftig geschaad. Eerst gebeurde dat rond de Ibiza-video van mei, waaruit bleek dat Strache smeergeld uit Rusland wilde aannemen om de Oostenrijkse media te kunnen beïnvloeden. Hij stapte op als vicekanselier en de regering viel, maar zijn partij kon dat nog opvangen door te zeggen dat Strache het slachtoffer was geworden van “een corrupt systeem en de veiligheidsdiensten”. Het lukte de partij om aan damage control te doen. Het Ibiza-schandaal liet echter wel zien hoe de FPÖ achter de schermen schakelt. Dat was een probleem voor gematigde rechtse kiezers. Deze mensen hebben de partij afgelopen zondag de rug toegekeerd.’
Vorige week brak er een nieuw schandaal rond Strache uit. Wat gebeurde er?
‘Vorige week werd bekend dat de voormalige beveiliger van Strache is gearresteerd door de politie. Ook werd duidelijk dat hij bewijzen had dat Strache en zijn vrouw er een uitbundige levensstijl op na houden. Onder meer kassabonnen voor Gucci-schoenen en dure pakken doken op. Niet veel later werd bekend dat Strache en andere FPÖ-kopstukken bankrekeningen hebben met geld dat was doorgestort vanuit de partijkas, geld van de belastingbetalers. Mogelijk zijn de dure kledingstukken van Strache en zijn vrouw met geld van deze rekeningen betaald. Momenteel wordt hij dus verdacht van misbruik van belastinggeld.’
Was er nog meer?
‘In de verkiezingscampagne plaatste Strache veel controversiële posts op zijn Facebook-pagina. Hij zei dat hij het slachtoffer was van “haatcampagnes en van criminelen in de politiek”. Volgens hem was hij geframed door het establishment. Met die posts probeerde zichzelf vrij te pleiten van het Ibiza-schandaal. Tegelijkertijd hintte hij op een comeback voor de aankomende deelstaatverkiezingen in Wenen, de stad waar hij nog veel support heeft. Ook werd er gespeculeerd over de lancering van een nieuwe Strache-partij. Dit alles heeft de FPÖ niet geholpen in de campagne. Gematigde kiezers liepen ook daardoor weg.’
Wat deed de partijtop om het tij te keren?
‘Na de Ibiza-affaire werd oud-minister Norbert Hofer de nieuwe FPÖ-leider. Hij stelde vorige week al dat Strache misschien zijn verantwoording zou moeten nemen voor het nieuwe schandaal. Andere kopstukken vroegen Strache vervolgens om de partij te verlaten. De FPÖ-leiders in de deelstaten Tirol en Oberösterreich riepen hem al tijdens de verkiezingsavond op om weg te gaan. Zo niet, dan zou hij uit de partij moeten worden gezet. Strache is nu zelf opgestapt uit de politiek, maar hij blijft alle aantijgingen ontkennen. Verder is hij tijdelijk geschorst als partijlid.’
Is Strache nu echt weg?
‘Het is een erg impulsieve man. We zijn voorlopig dus nog niet van hem af. Hij wil zijn naam herstellen en zal daarom ongetwijfeld een publicitaire campagne aangaan. Bovendien kent hij de geheimen van de FPÖ. Hij kan die kennis gebruiken om de partij te beschadigen. En zijn vrouw Philippa is voor de partij gekozen in het parlement waardoor hij nog invloed kan uitoefenen. Nu komt het erop aan of de partij wil blijven samenwerken met de Straches. Een definitieve schorsing hangt hem nog boven het hoofd, zeker als de beschuldigingen van corruptie blijken te kloppen. Ik denk niet dat zij parlementslid kan zijn als haar man uiteindelijk geen lid meer is van de partij.’
Los van Strache heeft de partij zondag fors verloren. Norbert Hofer is sinds een paar maanden de nieuwe leider, maar hij kon geen verschil maken bij de verkiezingen. Waarom?
‘Hofer geldt als het gematigde gezicht van de FPÖ. De gematigde rechtse stemmers die hij aanspreekt, waren zondag de eersten die de partij verlieten voor Sebastian Kurz en diens conservatieve ÖVP. Daar zijn immers minder problemen. Bij de presidentsverkiezingen van drie jaar geleden was het anders voor Hofer, die toen de FPÖ-kandidaat was. In 2016 stemden veel rechtse kiezers juist op hem toen hij in de tweede ronde kwam. De andere kandidaat was de Groene Alexander van der Bellen, maar voor veel rechtse kiezers was die een brug te ver. Bij de parlementsverkiezingen van zondag waren er meer alternatieven voor rechtse kiezers en ook daarom lieten velen Hofer vallen.’
Een andere factor tijdens de campagne was de rol van Herbert Kickl, de ex-minister van Binnenlandse Zaken die controversieel is vanwege zijn ultra-rechtse uitspraken. Heeft hij een verschil gemaakt?
‘Zestien procent van de Oostenrijkers heeft nog op de FPÖ gestemd. Dit zijn de ultra-rechtse kiezers die de harde kern van de achterban vormen. Met zijn aanwezigheid en extreemrechtse discours heeft Kickl deze basis weten te behouden. Zijn positie binnen de partij is daardoor versterkt. Toch verwacht ik niet dat de partij snel van kleur zal veranderen en nog extremer zal worden. Er komen immers nog twee deelstaatverkiezingen en landelijke coalitiegesprekken aan.’
De voorkeur van de FPÖ gaat uit naar de oppositie. Waarom?
‘In 2002 zat de FPÖ in een vergelijkbare situatie. Ook toen was er een turbulente coalitie met de ÖVP die viel, waarna er vervroegde verkiezingen kwamen en de partij fors verloor. Desondanks stapte de partij in een nieuwe coalitie met de ÖVP. Het resultaat was een implosie bij de verkiezingen van 2006. Dat scenario wil de FPÖ-top nu voorkomen. Ik acht de kans dus niet groot dat ze zomaar in een nieuwe regering zullen komen.’
Wat verwacht u dan?
‘Ik verwacht dat Hofer als leider wordt afgelost door de extreme Kickl, omdat de rol van oppositieleider Kickl beter past. Net als in de oppositiejaren van Jörg Haider en Heinz-Christian Strache zal de partij dan weer in de aanval kunnen gaan. De geschiedenis laat zien dat de FPÖ vanuit de oppositie het snelst groeit.’
Momenteel praat de conservatieve Kurz met de Groenen. Samen kunnen ze een meerderheid vormen. Hoe groot schat u de kans van slagen voor een dergelijke combinatie?
‘Die kans is vrij onrealistisch, omdat de standpunten van de ÖVP en de Groenen te ver uit elkaar liggen. De partijen hebben grote verschillen op het gebied van klimaat, belastingen, migratie en integratie. En dan is er nog de achterban. Zo staat de Weense afdeling van de Groenen als ultra-links bekend. Er komen verkiezingen aan in Wenen en de partij gaat het naar alle waarschijnlijkheid erg goed doen. Daarmee zal de macht van de Weense afdeling binnen de partij groeien, waardoor de kans op samenwerking met Kurz minder groot wordt. Dan is er nog de kring rond Kurz binnen de ÖVP, die niets moet hebben van de Groenen. Het wordt dus heel erg moeilijk om dat allemaal te verenigen.’
Zijn er alternatieven voor Kurz?
‘Kurz heeft vaak gezegd dat de FPÖ niet in staat is om te regeren en zijn partij heeft al aangegeven geen voorkeur te hebben om opnieuw met de partij in zee te gaan. Als het met de FPÖ niet lukt, kan hij kijken naar de sociaaldemocratische SPÖ. Ook daarmee zijn de verhoudingen slecht. Twee jaar geleden blies hij de grote coalitie met die partij op omdat hij vond dat die formule uitgewerkt was. Dat vindt hij nog steeds. Ik verwacht daarom dat Kurz contact zal zoeken met de liberale NEOS. Deze partij kan als derde aanschuiven in coalitiegesprekken met de Groenen. Op sociaaleconomisch gebied lijkt NEOS namelijk op de ÖVP, dus samen zouden ze de Groenen kunnen sandwichen. In de deelstaat Salzburgerland zit er al zo’n coalitie, en die werkt goed.’
Waar staat de FPÖ over een paar maanden?
‘Ik verwacht dat ze met Herbert Kickl als leider in de oppositie zullen zitten. Van daaruit kunnen ze het Kurz nog erg moeilijk maken.’
Comments